राज्यात खरिप हंगाम तोंडावर येत असताना बोगस बियाणे, खते आणि कृषी निविष्ठांच्या विक्रीचा सुळसुळाट मोठ्या प्रमाणावर वाढताना दिसत आहे. शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान आणि पेरणीतील अपयश या सगळ्याचा मुख्य दोष बोगस उत्पादनांमुळे होत असल्याने शेतकऱ्यांनी सावध राहणे अत्यंत गरजेचे बनले आहे. कृषी विभागाने वेळोवेळी केलेल्या सूचनांनुसार, अशा फसवणुकीपासून वाचण्यासाठी काही महत्त्वाच्या बाबींचे पालन केल्यास नुकसान टाळता येऊ शकते.
खरिपात कापूस, भात, सोयाबीन, तूर आणि मका यांसारख्या पिकांसाठी बियाण्यांची मागणी मोठ्या प्रमाणावर असते. याच संधीचा गैरफायदा घेत काही असामाजिक विक्रेते शेतकऱ्यांना बनावट, बोगस किंवा कालबाह्य बियाण्यांची विक्री करतात. या बियाण्यांमधून अंकुरण होत नाही, किंवा काही वेळा रोपे उगवल्यावर त्यांची वाढ खुंटते. परिणामी, शेतकऱ्यांची मेहनत वाया जाते आणि आर्थिक दृष्टिकोनातून मोठा फटका बसतो.
फक्त बियाण्यांपुरते हे धोके मर्यादित नाहीत, तर खते, कीटकनाशके यांमध्येही बोगस उत्पादनांची विक्री मोठ्या प्रमाणावर होते. यामध्ये काही उत्पादने बनावट असतात, तर काही वेळा उत्पादनांची वैधता कालबाह्य झालेली असते. अशा पदार्थांचा वापर केल्याने शेतीला अपेक्षित परिणाम मिळत नाही, उलट पिकांचे नुकसान होऊ शकते, तसेच जमिनीच्या सुपीकतेवरही परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे उत्पादन खरेदी करताना काळजी घेणे हे अत्यंत गरजेचे आहे.
शेतकऱ्यांनी बियाणे, खते आणि औषधे खरेदी करताना अधिकृत परवाना असलेल्या कृषी सेवा केंद्रातूनच खरेदी करावी. बाजारात थेट फिरणारे अनोळखी विक्रेते किंवा स्वस्तात जास्त मिळते म्हणून अनोळखी ठिकाणी खरेदी करणे टाळावे. कोणतीही खरेदी करताना त्याचे अधिकृत बिल नक्की घ्यावे. हे बिल भविष्यात बोगस उत्पादनाबाबत तक्रार करताना किंवा नुकसानभरपाई मागण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरते.
बियाण्याच्या पिशवीवरील माहिती व्यवस्थितपणे तपासावी. यामध्ये उत्पादकाचे नाव, बॅच नंबर, उत्पादन दिनांक, कालबाह्यता दिनांक, अंकुरणक्षमता अशा सर्व बाबी स्पष्ट नमूद केलेल्या असाव्यात. जर पिशवीवर लेबल नसेल किंवा माहिती अस्पष्ट असेल, तर अशी उत्पादने घेणे टाळावे. बिनलेबली, ओपन किंवा हस्तचलित पॅकिंग असलेल्या बियाण्यांपासून सावध राहणे आवश्यक आहे.
जर कोणत्याही विक्रीवर संशय वाटत असेल, किंवा खरेदी केलेले उत्पादन बोगस असल्याचा संशय आला, तर तात्काळ संबंधित तालुका कृषी अधिकारी किंवा मंडळ कृषी अधिकारी यांच्याशी संपर्क साधावा. कृषी विभागाने यासाठी हेल्पलाइन आणि तक्रार केंद्रांची सुविधाही सुरू केली आहे. याचा उपयोग करून वेळेत कारवाईसाठी पुढाकार घ्यावा.
राज्य शासनाने देखील या बोगस बियाण्यांविरोधात गंभीर दखल घेतली आहे. कृषी विभाग, पोलीस प्रशासन आणि अन्न व औषध प्रशासन एकत्र येऊन राज्यभरात छापेमारी करत आहेत. अनेक ठिकाणी मोठ्या प्रमाणावर बोगस बियाण्यांचे साठे जप्त करण्यात आले असून दोषींवर कायदेशीर कारवाईही सुरू आहे.
