सध्या पश्चिम महाराष्ट्रात तसेच महाराष्ट्र कर्नाटक सीमा भागात ऊस पिकावर वेब माईट (कोळी) या किडीचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होताना दिसत आहे. जून २०२२ पासून या किडीचा प्रादुर्भाव आपल्या भागात होताना दिसत आहे. या वर्षी या किडीने बऱ्याच भागात आर्थिक नुकसान संकेत पातळी ओलांडली आहे. उसाच्या पानाच्या मागील बाजूस शिरेला समांतर, एका ओळीत पांढरे ठिपके दिसतात. जवळून पाहिल्यास पानाच्या खाली जाळी तयार झालेली असते. तसे पहिले तर ही ऊसावरील एक परदेशी किड असून या किडीची पहिली नोंद थायलंड या देशात २०१५ साली करण्यात आली आहे .
प्रादुर्भाव व नुकसानीचे स्वरूप
👉🏻पानाच्या खालच्या बाजूला मुख्य शिरेच्या दोन्ही बाजूला समांतर अशी जाळी सर्वत्र तयार होते. जाळीचे प्रमाण पानाच्या टोकाच्या भागावर जास्त असते.
👉🏻एक मादी कोळी जवळपास 40-60 अंडी देते. कोळीच्या पिल्ले अवस्थेचा कालावधी 10-12 दिवसात पूर्ण होतो. पूर्ण वाढ होण्यापूर्वी पिल्ले अवस्था तीन स्टेजमध्ये पूर्ण होते. हिवाळ्याच्या हंगामात या कोळीचा प्रादुर्भाव कमी होतो आणि उन्हाळा सुरू होईपर्यंत तसाच राहतो. या किडीचा प्रादुर्भाव उन्हाळ्यात जास्त जाणवतो.
👉🏻पानाच्या खालच्या बाजूला हे कोळी दिसतात, ज्यांच्या अंडाकृती वसाहती पातळ जाळीने झाकलेल्या असतात व मुख्य शिरेच्या दोन्ही बाजूंनी अनियमितपणे असतात. ह्या वसाहती जाळीने झाकलेल्या असल्याने प्रतिकूल परिस्थितीत टिकून राहतात व पुढील काळात त्यांची संख्या वाढते.
👉🏻नवीन तयार झालेली जाळी पांढऱ्या रंगाची असते, परंतु नंतर ती तपकिरी होते आणि शेवटी पानाच्या पृष्ठभागा पासून नाहीशी होते, त्या जागी पांढरे डाग राहतात.
👉🏻कोळी पानाच्या खाली राहून पानांमधील रसाचे शोषण करतात. या किडीचा प्रादुर्भाव अधिक झाल्यास पाने निस्तेज होतात व नंतर कोमेजतात व सुकून जातात.
किडीचे एकात्मिक व्यवस्थापन
👉🏻या कोळीचा प्रादुर्भाव सुरुवातीच्या अवस्थेत असताना कोळीने ग्रासलेल्या उसाची पाने काढून शेताच्या बाहेर काढून नष्ट करून टाका.
👉🏻शेतामधील तसेच शेताच्या बांधावरील उगवलेली सर्व तणे काढून टाका. हा कोळी बऱ्याच गवत वर्गीय तणांवर आपली उपजीविका पूर्ण करतो.
👉🏻जैविक नियंत्रणामध्ये स्कोलोथ्रिप्स इंडिकस हा मित्रकीटक या कोळीच्या अंड्यावर आपली उपजीविका करतो.परंतु याच्या उपलब्धतेबाबत कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही. सल्फर किंवा फिश ऑईलचा स्प्रे घेतल्यास काही प्रमाणात नियंत्रण मिळते.
👉🏻रासायनिक कीड नियंत्रणामध्ये कोणतेही कोळीनाशक या किडीसाठी शिफारशीत नाही. बाजारात उपलब्ध असणारी कोळीनाशके या किडीवर चांगले रिझल्ट दाखवत आहेत. प्रोपार्गाइट 57% ईसी , सायनोपायराफेन 30% एस सी यांचे परिणाम सुंदर आहेत पण या कोळीनाशकांचे लेबल क्लेम ऊस पिकामध्ये कोळी किडीसाठी नाही.
👉🏻रासायनिक कीड नियंत्रण हा कीड व्यवस्थापनातील शेवटचा पर्याय आहे. जैविक नियंत्रणाचा वापर करणे गरजेचे आहे. रासायनिक कोळीनाशके वापरल्यामुळे मिटकीटकांची संख्या कमी होते तसेच कोळीमध्ये देखील प्रतिकारक्षमता विकसित होते.
टीप- लेखामध्ये कोणतीही काटछाट न करता आहे असा फॉरवर्ड करावा. लेखकाचे नाव कट केल्यास किंवा माहितीत काही बदल केल्यास योग्य ती पाऊले उचलली जातील..
डॉ. अंकुश जालिंदर चोरमुले
कार्यकारी संचालक
कीटकशास्त्रज्ञ तथा ऊस तज्ञ
गन्ना मास्टर ऍग्रो इंडस्ट्रीज, आष्टा
