राज्यात यंदा मान्सूनचा आगमन काहीसा रखडलेला असून त्याचा थेट परिणाम शेतकऱ्यांच्या खरीप हंगामावर होतो आहे. हवामान खात्याच्या अंदाजानुसार, महाराष्ट्रात १४ जूनपर्यंत सार्वत्रिक आणि स्थिर स्वरूपाचा पाऊस अपेक्षित नाही, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी पेरणीस अजून थोडा वेळ थांबावे, असा स्पष्ट इशारा कृषी विभागाने दिला आहे. सध्या विदर्भ, मराठवाडा आणि खानदेशासारख्या भागांमध्ये तापमान ४० ते ४५ अंश सेल्सियस दरम्यान पोहोचले असून, जमिनीत पुरेसे ओलावा निर्माण झाला नसल्याने पेरणी करणे धोकेदायक ठरू शकते. विशेषतः कोरडवाहू शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी ही परिस्थिती अधिक आव्हानात्मक ठरू शकते, कारण या शेतीत मुख्यतः पावसाच्या पाण्यावरच अवलंबून राहावे लागते
हवामान विभागाच्या ताज्या अंदाजानुसार, येत्या काही दिवसांत राज्यातील दक्षिण मराठवाडा, दक्षिण मध्य महाराष्ट्र आणि कोकण किनारपट्टीवर थोड्याफार प्रमाणात पाऊस पडण्याची शक्यता वर्तवली आहे. मात्र हा पाऊस विखुरलेल्या स्वरूपात असून, तो पूर्ण पेरणीसाठी आवश्यक असलेल्या स्थायिक आणि समप्रमाणात होणाऱ्या पावसाचा पर्याय ठरणार नाही. त्यामुळे या पावसाच्या आधारे लागवड किंवा बियाणे टाकणे शहाणपणाचे ठरणार नाही. बऱ्याचदा शेतकरी पहिल्या पावसानंतर उत्साहाने पेरणी करतात, मात्र जर दुसरा पाऊस वेळेवर झाला नाही, तर उगवलेली बियाणे वाया जाण्याचा धोका वाढतो आणि त्यामुळे दुबार पेरणीसाठी आर्थिक व मानसिक नुकसान सहन करावे लागते.
या पार्श्वभूमीवर कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना काही महत्त्वाच्या सूचना दिल्या आहेत. सर्वप्रथम, पेरणीची घाई करू नका. हवामान खात्याच्या खात्रीशीर अंदाजानंतरच पेरणी करावी. पावसाचा ट्रेंड पाहून, सलग काही दिवस चांगला पाऊस झाल्यानंतरच लागवडीचा निर्णय घेणे योग्य ठरेल. दुसरे म्हणजे, पूर्वतयारीवर भर द्या. शेतात नांगरणी, कुळवणी, सेंद्रिय व रासायनिक खतांचे योग्य प्रमाणात नियोजन करून ठेवावे. यामुळे जमिनीत ओलावा टिकतो व नंतर पेरणीसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण होते.
तिसरे म्हणजे, बियाण्यांची निवड योग्य पद्धतीने करा. जर तुम्हाला उशिरा पेरणी करावी लागत असेल, तर त्यासाठी उशिरा पेरणीसाठी योग्य असणाऱ्या वाणांची निवड करावी. कृषी विद्यापीठे आणि स्थानिक कृषी विभाग यांच्याकडून वेळोवेळी शिफारस केलेल्या जातींची माहिती घ्यावी. याशिवाय, शेतकऱ्यांनी तालुका कृषी अधिकारी, मंडळ कृषी अधिकारी आणि कृषी सहाय्यकांशी संपर्क ठेवून स्थानिक हवामान व पीक सल्ल्याचा लाभ घ्यावा. अशा प्रकारे शास्त्रशुद्ध पद्धतीने नियोजन केल्यास कमी पावसातसुद्धा चांगले उत्पादन घेता येते.
शेवटी, आजच्या डिजिटल युगात शेतकऱ्यांनी हवामान अपडेटसाठी मोबाईल अॅप्स, रेडिओ, टीव्ही किंवा अधिकृत वेबसाइट्सचा वापर करावा. तसेच “मेघदूत अॅप” किंवा “कृषी संगणक सेवा” यांसारख्या डिजिटल माध्यमांद्वारे जिल्हा व तालुकास्तरीय हवामान सल्ले मिळवता येतात. या सल्ल्यांवर विश्वास ठेवून शहाणपणाने निर्णय घेतल्यास खरीप हंगाम यशस्वी करता येईल.
