हळद पिकाची पाने पिवळी पडण्याची संभाव्य कारणे व उपाय योजना

बऱ्याच वेळा शेतकरी बंधूं कडून हळदीची पाने पिवळी पडण्यासंदर्भात विचारणा होत असते त्या अनुषंगाने हळदीची पाने पिवळी पडण्याची संभाव्य कारणे व उपाय योजना याविषयी जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू
हळदीची पाने पिवळी पडण्याची संभाव्य कारणे
(१) हळदीची लागवड अयोग्य जमिनीत झाल्यास त्याचा परिणाम हळदीची पाने पिवळी पडण्यात होऊ शकतो ज्या जमिनी क्षारपड आहेत किंवा ज्या जमिनी चोपण आहेत म्हणजे ज्या जमिनीचा सामू 8.5 पेक्षा जास्त आहे आणि ज्या जमिनीमध्ये विनिमयुक्त सोडियमचे प्रमाण 15% पेक्षा जास्त आहे किंवा ज्या जमिनीमध्ये चुनखडीचे प्रमाण अधिक आहे म्हणजेच कॅल्शियम कार्बोनेट चे प्रमाण शेकडा 5% पेक्षा जास्त आहे अशा जमिनीत नत्र स्फुरद पालाश कॅल्शियम मॅग्नेशियम गंधक लोह जस्त बोरॉन या अन्नद्रव्याची हळदीच्या पिकाला कमी उपलब्धता होऊ शकते अशा परिस्थितीत हळदीची शेंड्याकडील पाने पिवळी पडून हळदीची वाढ खुंटते व हळदीमध्ये कायमस्वरूपी पिवळेपणा आढळून येऊ शकतो
(२) अति पावसाच्या परिस्थितीत ज्या जमिनीत पाणी साचून राहते आणि हवा खेळती राहत नाही अशा स्थितीत हळदीच्या मुळाना ऑक्सिजन घेण्यास अडथळा होतो परिणामी आणि सतत त पाऊस असेल आणि डवरनी करण्यास अडचण आली तर अशा परिस्थितीत हळदीच्या पिकाला जमिनीतील पोषक अन्नद्रव्ये शोषून घेण्यास अडचण निर्माण होते व अशा परिस्थितीत हळदीची शेंड्याकडील पाणी पिवळी पडू शकतात
(३) सतत चा पाऊस आणि ढगाळ वातावरण असेल व सतत काही दिवस पुरेसा सूर्यप्रकाश मिळाला नाही नाही तर हळदीच्या प्रकाश संश्लेषण क्रियेत बाधा निर्माण होते व परिणामी हळदीची पाने पिवळी पडू शकतात
(४) हळद हे सर्वसाधारणपणे नऊ महिन्याचे पीक आहे या पिकाला माती परीक्षणाच्या आधारावर सर्वसाधारणपणे 200 किलो नत्र प्रति हेक्टर अशी नत्र या अन्नद्रव्याची शिफारस आहे या पिकाला सर्वसाधारणपणे नत्राचा पहिला हप्ता लागवडीनंतर 45 दिवसांनी द्यायचा असतो आणि उरलेला नत्राचा दुसरा हप्ता भरणीच्या वेळेस लागवडीनंतर साधारणतः 105 दिवसांनी द्यायचा असतो बऱ्याच शेतकरी बंधूंमध्ये गैरसमज आहे की नत्रयुक्त खत दिले तर हळदीचे गड्डे खराब होतात त्यामुळे पिकास बऱ्याच वेळा नत्रयुक्त खताची मात्रा हळद पिकाला शिफारसी प्रमाणे योग्य वेळी योग्य प्रमाणात जात नाही व बऱ्याच वेळा नत्राच्या कमतरतेमुळे सुद्धा हळदीची पाने पिवळे पडू शकतात
(५) बऱ्याच वेळा हळद या पिकामध्ये लोह झिंक मॅग्नेशियम बोरॉन या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे सुद्धा हळदीची पाणी पिवळी पडू शकतात
तेव्हा हळदीची पाने पिवळी पडण्याची नेमकी कारणे काय आहेत याची शहनिशा करून योग्य ते निदान करून तज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाली अशक्तेनुसार सल्ला घेऊन हळदीची पाणी पिवळी पडू नये म्हणून खालीलपैकी योग्य ती उपाययोजना अंगीकार करू शकता
(१) हळदीची लागवड करताना मध्यम प्रतीची भुसभुशीत व पाण्याचा योग्य निचरा होणारी तसेच सेंद्रिय पदार्थाने परिपूर्ण असणारी व सर्वसाधारणपणे 6.5 ते 7.5 च्या दरम्यान सामू असणारी सेंद्रिय कर्वाचे प्रमाण 0.8% पेक्षा जास्त असणारी जमीन हळद लागवडीसाठी निवडावी चोपन क्षारपड चुनखडीयुक्त जमीन हळद लागवडीसाठी टाळावी ज्या जमिनी चुनखडीयुक्त आहेत अशा जमिनीमध्ये भरपूर प्रमाणामध्ये सेंद्रिय खताचा वापर केल्यास खोल नागरणी करून गंधकाचा वापर केल्यास आणि हिरवळीची खते उदाहरणार्थ ताग ढेंच्या यांची लागवड करून 45 ते 50 व्या दिवशी फुलोऱ्यावर असताना जमिनीत गाडल्यास चुनखडी चा हळद पिकावर होणारा वाईट परिणाम बऱ्याच अंशी कमी करता येतो
(२) सतत अधिकचा पाऊस असताना व हळदीच्या शेतात पाणी साचले असताना चर खोदून पाणी उताराच्या दिशेने शेतातून बाहेर काढावे व ट्रायकोडर्मा या जैविक बुरशीनाशकाची साधारणपणे दोन ते तीन लिटर प्रति एकर या प्रमाणात किंवा कॉपर ऑक्सि क्लोराईड 20 ग्रॅम अधिक दहा लिटर पाणी या प्रमाणात घेऊन आळवणी करावी आणि हळद पिकामध्ये नत्राची कमतरता आढळून आल्यास एक ते दोन टक्के युरिया म्हणजेच 100 ते 200 ग्रॅम युरिया अधिक दहा लिटर पाणी या प्रमाणात घेऊन तज्ञांचा सल्ला घेऊन फवारणी करावी
(३) हळद पिकामध्ये चांगली उगवण झाल्यानंतर म्हणजे साधारणता लागवडीनंतर 45 दिवसांनी हेक्‍टरी 215 किलो युरिया व हेक्‍टरी 12 किलो फेरस सल्फेट या खताची मात्रा द्यावी ( प्रति एकर 86 किलो युरिया व प्रती एकर 6 किलो फेरस सल्फेट) जमिनीतून द्यावी
(३) बऱ्याच वेळा चुनखडीयुक्त जमिनीमध्ये लोह या अन्नद्रव्याच्या कमतरतेमुळे हरित द्रव्याची निर्मिती कमी होते व हळदीची पाने पिवळी पडतात अशा वेळेस योग्य निदान लोहाच्या कमतरतेमुळे हळदीची पाने पिवळी पडली असल्यास हळद पिकावर 50 ग्रॅम फेरस अमोनियम सल्फेट किंवा 50 ग्रॅम फेरस सल्फेट अधिक दहा लिटर पाणी या प्रमाणात घेऊन आवश्यकतेनुसार एक ते दोन वेळा फवारणी करावी बऱ्याच वेळा लोहाच्या व्यतिरिक्त झिंक मॅग्नेशियम बोरॉन या अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेमुळे सुद्धा हळदीची पाणी पिवळी पडू शकतात अशा वेळेस योग्य निदान करून स्थानिक तज्ज्ञांचा आवश्यक सल्ला घेऊन आणि माती परीक्षणाच्या आधारावर गरजेनुसार ही सर्व सूक्ष्म अन्नद्रव्य असणारे चिलेटेड स्वरूपातील सूक्ष्म अन्नद्रव्याचे मिश्रण दहा ते वीस ग्रॅम अधिक दहा लिटर पाणी या प्रमाणात घेऊन फवारणी करावी
(४) हळद पिकामध्ये माती परीक्षण अहवालाच्या आधारावर बोरॉनची कमतरता असल्यास बोरॅक्स च्या रूपात एकरी एक ते दोन किलो बोरॅक्स प्रति एकर सेंद्रिय खतात मिसळून जमिनीतून द्यावे माती परीक्षणाच्या अहवालामध्ये हळद पिकामध्ये फेरस या अन्नद्रव्याची कमतरता आढळल्यास फेरस सल्फेट प्रति एकर पाच किलो लागवडीनंतर दीड महिन्याने आणि पुन्हा एकदा फेरस सल्फेट प्रती एकर पाच किलो भरणी करताना म्हणजे लागवडीनंतर अडीच ते तीन महिन्यांनी शेण खतात मिसळून जमिनीतून द्यावे माती परीक्षणाच्या अहवालामध्ये हळद पिकात झिंक म्हणजेच जस्ताची कमतरता आढळून आल्यास झिंक सल्फेट एकरी चार किलो लागवडीनंतर दीड महिन्याने आणि पुन्हा एकदा झिंक सल्फेट चार किलो भरणी करताना म्हणजेच लागवडीनंतर अडीच ते तीन महिन्यांनी शेणखतात मिसळून जमिनीतून द्यावे
(६) हळद पिकामध्ये रासायनिक खताचा वापर करताना नत्राचा पुरवठा करण्यासाठी अमोनियम सल्फेट द्वारे स्फुरदाचा पुरवठा करताना डाय अमोनियम फॉस्फेट द्वारे आणि पालाशाचा पुरवठा करताना सल्फेट ऑफ पोटॅश द्वारे हळद पिकाला अन्नद्रव्याचा पुरवठा केल्यास हळद पिकाला मिळणाऱ्या अन्नद्रव्याची उपलब्धता वाढते
(६) हळद पिकाला अन्नद्रव्याचा पुरवठा करताना विशेषतः सूक्ष्म अन्नद्रव्याची चिलेटेड स्वरूपात फवारणी करताना जमिनीत पुरेसा ओलावा असेल याची काळजी घ्यावी
तेव्हा शेतकरी बंधूंनो हळदीची पाने पिवळी पडली असल्यास स्थानिक तज्ज्ञांचा योग्य सल्ला घेऊन व योग्य निदान करून योग्य त्या बाबीचा अंगीकार करून आवश्यकतेनुसार योग्य ती उपाययोजना करावी धन्यवाद
राजेश डवरे
कीटक शास्त्रज्ञ कृषी विज्ञान करडा वाशिम तथा तांत्रिक समन्वयक कृषी महाविद्यालय रिसोड